مراحل تولید آجر عبارتند از :
آماده سازی خاک رس :
خاک رس برای ساخت آجر به روش دستی یا با ماشین برداشت و با کامیون یا تسمه نقاله به کارخانه آجرپزی منتقل می شود.
مناسب سازی خاک جهت استفاده :
کلوخههای بزرگ با سنگشکن شکسته شده و به وسیله تسمه نقاله به محل موردنظر منتقل می شود. جداسازی مواد نباتی و دانههای درشت خاک صورت می گیرد و مواد لازم برای تهیه گل مهیا می شود.
مراحل آماده کردن گل و قالبگیری خشت :
الف_ خشتزنی و آماده کردن گل :
هدف از تهیه کردن گل به دست آوردن گلی مناسب، یکدست و بدون کلوخه و مواد اضافی خارجی است. در راه و روش قدیمی و سنتی بعد از سرند کردن و یکدستسازی خاک آخوره ای می سازند و مقدار آبی با حدود 30 الی 35 درصد از وزن خاک به آن اضافه می شود. سپس گل را ورز می دهند تا حالت خمیری به خود بگیرد و بدون این که فشارزیادی نیاز باشد، گل در قالب ریخته می شود و با فشار دست خشتزنی انجام می گیرد.
به دلیل اینکه در این روش خشتزنی با دست صورت میگیرد گاهی مواقع جهت آسودگی در قالبگیری میزان آب افزوده شده تا دو برابر افزایش مییابد. آجری که به این صورت تهیه میشود سبک و پوک است. آجر فشاری یا گری نام این نوع آجر است.
برای خشتزنی با دست از انواع قالبهای زیر میتوان استفاده کرد:
-قلب چهارتایی خشتزنی
-کلاف قالب (کشیده) بدون ته
-قالب جفتی (خشتی) ایرانی
-کلاف قالب تکی مربع (خشتی) بدون ته
خشتزنی در کارخانه
روشهای قالب گیری گل و خشت زنی در کارخانه:
خمیری شکل یا روش گل نرم :
در این روش آب به میزان 20 الی 30 درصد وزن خاک به آن اضافه میشود. خمیر گل از میان ماشین مکندهای به شکل چرخگوشت که نام دارد عبور داده میشود؛ و سپس هوا زدایی میشود. بعد از هوا زدایی خمیر با سیم بریده میشود. بعد از اینکه خشت تهیه شد به دستگاه خشککن انتقال داده می شود.
گل سفت :
در تهیه گل سفت حدود ۲۵_۲۰ درصد وزن خاک به آن آب افزوده میشود. مابقی مراحل تهیه این نوع گل نیز مانند گل نرم است، فقط فرق بین این دو به دلیل استفاده از آب کمتر آجر ساخته شده مقاومت بیشتری دارد.