چنانکه شیخ مفید، از عالمان شیعه در قرن پنجم قمری گفته، پیامبر (ص) در واقعه غدیر، علی بن ابی‌طالب را جانشین خود و مولای مسلمانان معرفی کرد و از همگان خواست با لقب امیرالمؤمنین به علی(ع) سلام کنند. در همین زمینه به روایاتی از ام سلمه (همسر پیامبر(ص)) و انس بن مالک استناد شده تا کاربرد لقب امیرالمؤمنین حتی در دوره حیات پیامبر درباره امام علی(ع)، نشان داده شود. با این حال ابن‌خلدون (درگذشت ۸۰۸ق) از تاریخ‌نگاران اهل‌سنت، مدعی است که نخستین‌بار صحابه این لقب را درباره عمر بن خطاب به کار برده‌اند. این ادعا مخالف روایاتی است که در منابع اهل‌سنت نقل شده است و در آنها به توصیف امام علی(ع) توسط پیامبر(ص) به امیرالمؤمنین تصریح شده است.