در اصطلاح عرفانی، اعتکاف، فارغ و تهی‌ساختن دل از اشتغالات دنیوی و تسلیم‌کردن نفس به مولا است.[۶] علامه مجلسی حقیقت اعتکاف را روی‌آوردن بنده به اطاعت از خدواند و پای‌بندی به مراقبت دانسته است.[۷] وی همچنین کمال آن را در وقف کردن دل و عقل و اعضای بدن بر انجام عمل صالح و پرهیز از غفلت و مقید ساختن خویش به انجام دستورات الهی و تحقق اراده او و دور ساختن غیر خدا از همه وجود خویش می‌داند.[۸]
در فقه به توقّف سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد قربت و با اعمال و شرایط خاصی، اعتکاف، و به شخص به‌جا آورنده آن مُعتَکِف گفته می‌شود. [۲] اعتکاف از ماده «عکف» و در لغت به معنای روی‌آوردن به چیزی و بزرگداشت آن است.[۳] همچنین، در قرآن «عاکف»[۴] به معنای ساکن و مقیم، و «معکوف»[۵] در معنای ممنوع و بازداشته‌شده به کار رفته است.