فاطمه بنت موسی بن جعفر مشهور به حضرت معصومه (س) (۱۷۳-۲۰۱ق)، دختر امام موسی کاظم (ع) و خواهر امام رضا (ع) یکی از بانوان با فضیلت خاندان اهل بیت (علیهم‌السّلام) است.
در باره زندگی‌نامه این بانو اطلاعات زیادی در منابع تاریخی ذکر نشده. طبق گزارش‌های تاریخی آن حضرت برای دیدار زیارت برادرش بزرگوارشان امام رضا (ع) به ایران هجرت کردند که در راه بیمار شده و به قم رفتند و بعد از چند روز بیماری در محل بیت النور دعوت حق را لبیک گفتند و در همان شهر دفن شدند که بعدا قبه‌ای بر مزار آن حضرت بنا شد و امروزه دارای حرم و بارگاه باشکوهی است و محل زیارت محبان اهل بیت از نقاط دور و نزدیک و همچنین از کشورهای دیگر جهان است. روایات بسیاری از ائمه (علیهم‌السّلام) در فضیلت و کرامت ایشان نقل شده، از جمله شفاعت گسترده شیعیان و پاداش بهشت برای زیارت کنندگان حضرت معصومه (س). طبق نقل‌ها او تنها زنی است که بعد از حضرت فاطمه زهرا (س) از جانب امامان (علیهم‌السلام) برای او زیارت‌نامه روایت شده و در باب فضیلت زیارت این بانو احادیث متعددی از ائمه (علیهم‌السلام) وارد شده. بعد از دفن حضرت معصومه (س) در قم، این شهر تغییر جمعیتی و موقعیتی پیدا کرده و به یکی از مراکز تشیع و به یک مرکز بزرگ علمی، فرهنگی و پژوهشی دنیا تبدیل شده است. در طول سال‌های متمادی کرامات و عنایات بسیاری از آن حضرت نسبت به زائرین و مجاورین نقل شده است.
درباره زمان تولد و وفات حضرت فاطمه معصومه (س) آنچه مسلم است این است که زمان تولد آن حضرت پیش از سال ۱۷۹ بوده است زیرا بنابر نقل شیخ کلینی در شوال ۱۷۹ هارون الرشید امام موسی بن جعفر (ع) پدر حضرت معصومه (ع) را از مدینه به بغداد برد و در آن‌جا در ماه رجب ۱۸۳ از دنیا رحلت فرمود. و بنابر مدت عمر حضرت معصومه که از ۲۳ سال کمتر است، نمی‌تواند بعد از سال ۱۷۹ باشد چون در آن سال‌ها پدرش در زندان بود.