* اینکه در مورد اصحاب امام صادق (علیه السّلام) گفته میشود «چهار هزار نفر»، اینها از کجا آمدند؟ چه کسی درستشان کرد؟ به قول شما، چه کسی چهار صد نفر را کرد چهار هزار نفر؟ این روایت از امام صادق (علیه السّلام) را من مکرّر در این جلسات خوانده‌ام که «اِرتَدَّ النّاسُ بَعدَ الحُسَینِ اِلّا ثَلاثَة»؛(۱) حالا بعضی روایات «اِلّا ثَلاثَة» دارد، یک روایت [هم] مثلاً «اِلّا خَمسَة» دارد. یعنی ماجرای عاشورا آن‌چنان رعبی در دل همه در دنیای اسلام انداخت که ببینند این حکومت این‌قدر خشن است، این‌قدر بی‌ملاحظه است که از فرزند پیغمبر نمیگذرد و این‌جور با او و خانواده‌ی پیغمبر رفتار میکند! [لذا] دلها آن‌چنان مرعوب شد که دُوروبَر حضرت سجّاد (علیه السّلام) همین سه نفر یا چهار نفر یا پنج نفر بیشتر نماندند. همه‌ی اینها هم در مدینه نبودند؛ یکی دو نفرشان مثلاً در کوفه بودند. این چهار پنج نفر را حضرت مثلاً در ظرف ۳۵ سال [جمع کردند و] آرام‌آرام زمینه‌ها را آماده کردند.

بعد نوبت به امام باقر (علیه السّلام) که میرسد، این جمعیّت زیاد میشود؛ در همان روایت هست که «ثُمَّ اِنَّ النّاسَ لَحِقوا وَ کَثُروا»؛ آرام‌آرام ملحق شدند، آمدند متّصل شدند. چه کسی اینها را ملحق میکرده؟ امام باقر. برای اینکه ترس از دلها برود، فقط بیان مباحث دینی و فقه و مانند اینها کافی نیست؛ چیزهای دیگری لازم است. شما می‌بینید؛ در دنیا امروز جور دیگری باید حرکت کرد، جور دیگری باید حرف زد تا انسان بتواند آن سه چهار نفر معدود را تبدیل کند به صدها نفر و بعد هزارها نفر؛ این کار را امام باقر کرده....