گچ‌بری یکی از هنرهای سنتی و معماری ایران و بسیاری از کشورهای اسلامی است که با استفاده از گچ و ابزارهای خاص، طرح‌ها و نقش‌های زیبا و متنوعی روی سقف‌ها، دیوارها و قاب‌ها ایجاد می‌کند. این هنر علاوه بر زیبایی، نشان‌دهنده مهارت و ذوق هنری استادکاران گچ‌کار است و نقش مهمی در تزئین بناهای تاریخی و مذهبی داشته است.

تاریخچه:
گچ‌بری به دوران پیش از اسلام در ایران بازمی‌گردد، اما شکوفایی آن در دوره‌های مختلف تاریخی از جمله دوره صفویه و قاجاریه به اوج خود رسید. در این دوره‌ها، گچ‌بری به عنوان یکی از عناصر اصلی تزئینی در مساجد، کاخ‌ها و خانه‌های اعیان مورد استفاده قرار گرفت و طرح‌های متنوعی همچون اسلیمی، هندسی، گل و مرغ و خطوط خوشنویسی روی گچ ایجاد می‌شد.

مواد و ابزار:
اصلی‌ترین ماده در گچ‌بری، گچ است که از ترکیب گچ خام با آب و بعضاً افزودنی‌های طبیعی تهیه می‌شود. ابزارهای گچ‌بری شامل انواع تیغه‌ها، کاردک‌ها، قلم‌ها و شابلون‌های مخصوص است که با آن‌ها طرح‌ها روی گچ مرطوب ایجاد می‌شود. هنر گچ‌بری نیازمند دقت و مهارت بالا است چرا که گچ به سرعت خشک می‌شود و فرصت کمی برای اصلاح دارد.

روش‌های اجرا:
دو روش اصلی برای گچ‌بری وجود دارد:
1. گچ‌بری برجسته: در این روش، طرح‌ها به صورت برجسته و سه‌بعدی روی گچ کار می‌شود.
2. گچ‌بری مشبک: این روش شامل ایجاد طرح‌هایی با فضای باز و توخالی است که جلوه نور و سایه را افزایش می‌دهد.

کاربردها:
گچ‌بری بیشتر در تزئین سقف‌ها، طاق‌ها، پنجره‌ها، سردرها و حتی قاب‌های آیینه و قاب‌های درهای چوبی به کار می‌رود. امروزه علاوه بر بناهای تاریخی، در دکوراسیون داخلی منازل و ساختمان‌های مدرن نیز از گچ‌بری برای ایجاد زیبایی و جلوه خاص استفاده می‌شود.

اهمیت فرهنگی و هنری:
گچ‌بری نه تنها یک هنر تزئینی است بلکه نمادی از فرهنگ و هویت هنری ملت‌ها به شمار می‌رود. حفظ و احیای این هنر سنتی باعث نگهداری میراث فرهنگی و انتقال آن به نسل‌های آینده می‌شود