«اقتصاد بدون نفت» عبارتی است که ذهن اکثر ما را به سمت مناظره‌ها و شعارهای انتخاباتی می‌برد؛ آنجا که کاندیداها با توسل به این ادعای نخ نما از اعجازی سخن می‌گویند که خودشان هم بر رویایی بورن آن واقفند و می‌دانند فقط در حد حرف است و عمل کردن به آن، مرد کهن می‌خواهد. خروج کشور از اقتصاد تک محصولی و عدم اتکا به نفت، دهه‌هاست که از سوی مسئولان مطرح می‌شود. مدت‌هاست می‌خواهیم با اتخاذ سیاست‌های ابتکاری، مراودات و تعاملاتی ایجاد کنیم تا بر اساس آن ظرفیت‌های متنوع کشور در حوزه‌های مختلف فعال شده و حجم وابستگی به نفت کاهش یابد؛ اتفاقی که طبق آمار، ارقام و شواهد موجود تاکنون نیفتاده و اقتصاد کشور همچنان محتاج درآمدهای نفتی است.
رهبر انقلاب نیز از مدافعان رشد اقتصادی بدون نفت هستند و در جمع مسئولان بیان کردند: «این ماده‌ مخدر نفت از صد سال پیش تا حالا متأسفانه ما را معتاد کرده؛ یعنی واقعا یک اعتیاد بسیار سختی است. این البته در کوتاه‌مدت ممکن نیست و در بلندمدت محقق می‌شود» شاید همین دغدغه‌ها و پاسخ به مطالبه رهبری در این خصوص را بتوان مهم‌ترین فلسفه راه‌اندازی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در کشور عنوان کرد؛ مناطقی که قرار بود محلی برای افزایش صادرات باشند و به توسعه اقتصاد ملی، جذب سرمایه‌های خارجی، ایجاد فرصت‌های شغلی، افزایش درآمدهای ناشی از فعالیت‌های خدماتی، توسعه منطقه‌ای و ... کمک کنند، اقدامی که به گواه کارشناسان عرصه اقتصاد رخ نداده و مناطق آزاد ایران نتوانسته‌اند انتظارات حداقلی را در این خصوص تامین کنند.
تجاری سازی و کسب درآمد ارزی برای کشور از دیگر کارکردهای مناطق آزاد است که ما نتوانسته‌ایم به آن دست پیدا کنیم، علت را از حجت‌ا... عبدالملکی که پس از وزارت کار با حکم رئیس‌جمهور به شورای‌عالی مناطق آزاد آمده، جویا شدیم. وی علت اصلی را معضلات مرتبط با احداث و تجهیز زیرساخت‌های متناسب با این انتظارات عنوان کرد. دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد کشور که پیش از این به‌صراحت با توسعه مناطق آزاد توسط مجلس شورای اسلامی مخالفت کرده بود و این مناطق را درگاه فراخی برای پمپاژ فرهنگ مصرف غربی می‌دانست با دفاع از عملکرد دولت سیزدهم در مناطق آزاد به تشریح علل تغییر رویکرد و نگرشش در این خصوص پرداخته و می‌گوید: نقدهایی که داشتم، درست بود و در حال حاضر بسیاری از مشکلات مرتفع شده است.