اعتکاف، به توقف سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد قربت و عبادت با شرایط خاص را گویند. اعتکاف از عبادات مستحب می‌باشد که به واسطه نذر، عهد، قسم و مانند اینها واجب می‌شود. اعتکاف وقت معیّنی ندارد و در هر زمانی در طول سال که روزه صحیح است، اعتکاف هم صحیح است و بهترین وقت آن، ماه رمضان و افضل دهه آخر ماه رمضان است.
از ارکان اعتکاف، ماندن در مسجد و روزه می‌باشد و دارای شرایط و احکامی است که در کتب فقهی بیان شده و در فقه دارای بابی مستقل به نام باب اعتکاف است.- مراسم اعتکاف در ایام البیض ماه رجب در کشور ایران همه‌ساله برگزار می‌شود.
اعتکاف، مصدر باب افتعال از ریشه «ع- ک- ف» به معنای محبوس‌کردن و روی‌آوردن به چیزی است. راغب گوید: اعتکاف به معنای روی‌آوردن و ملازمت با چیزی، همراه با تعظیم آن است.
به توقّف سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد قربت و با شرایط مخصوص، اعتکاف، و به شخص به جاآورنده اعتکاف، معتکف گویند.
واژه اعتکاف در قرآن نیامده، ولی مشتقات ماده «عکف» از ثلاثی مجرد به‌صورت اسم فاعل ۷ بار و در شکل اسم مفعول و مضارع هر کدام یک بار آمده است.