تعزیه‌خوانی یا شبیه‌خوانی، شکل سنتی از مجموعه نمایش‌های آیینی و مذهبی است که بر اساس رویدادهای تاریخی و حماسی حزن انگیز واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) و یارانشان و همچنین مصائب خاندان پیامبر (ص) روایت می‌شود
این هنر ملی به اندازه‌ای ارزشمند است که در سال 2010 جزو آثار ناملموس ایران، در فهرست جهانی یونسکو هم به ثبت رسید تا همه مردم جهان با آن آشنا شوند. گر چه امروزه تعزیه خوانی کمی به قواعد تئاتر و نمایش مدرن نزدیک شده امّا در این متن می‌خواهیم با ابعاد مختلف آن آشنا شویم. ببینیم از چه زمانی در ایران رایج شده و اساسا چه قواعد و قوانینی دارد؟
اهل فن معتقدند که هنر تعزیه‌خوانی با وجود اینکه درون‌مایه اسلامی دارد، ریشه‌هایش ایرانی است و این مضمون اسلامی روی همان ریشه‌ها جوانه زده‌اند و درخت عزاداری ایرانیان را تنومندتر کرده است. به عنوان نمونه‌ می‌توان از فرهنگ شاهنامه‌خوانی و پرده‌خوانی ایرانیان یاد کرد که چیزی شبیه به تعزیه بوده امّا مضمون حماسی ایرانی داشته است.

اینکه از چه زمانی تعزیه به مفهوم کنونی در ایران اجرا میشده چندان مشخص نیست. چون خلافت اموی و عباسی بر ایران حکومت داشتند، اگر هم شکل می‌گرفته بسیار محدود و در مجامع خصوصی بوده امّا سندی از گذشته‌های دور در دست نیست. بعضی گفته‌اند اولین اشکال تعزیه و شبیه‌خوانی در مناطق شمالی ایران که شیعه بودند، زمان دیلمیان شکل گرفته امّا در این باره هم اسناد محکمی در دست نداریم و بعضی مخالف این نظر هستند. به نظر می‌رسد شکل اولیه تعزیه به صورتی بوده که درون دسته‌گردانی‌ها و نوحه‌سرایی‌ها در دوره آل بویه، این شکل نمایشی به مرور شکل گرفته و در ابتدا هم در میدان‌ها و روی تکیه‌ها اجرا میشده. به مرور افرادی را شبیه امامان (ع) و شهیدان می‌کردند و سوار بر اسب و ارابه در محله‌ها می‌چرخاندند و گاهی آن شبیه‌ها از زبان شهدای کربلا سخنان و حرکات نمادین اجرا می‌کردند.