فلسفه بسم الله الرحمن الرحیم : فلسفه اسلامی و تفسیر آیه بسم الله (قسمت 8)
مولف : استاد علی اکبر خانجانی
ادامه توضیح :
الله :
لفظ جلاله و مستجمع نام های الهی در قرآن. مقدسی درباره ریشه لفظ جلاله پنج قول ذکر کرده است.
در تفسیر پرتویی از قرآن به ایجاز اینگونه گفته : فعل اله به معنای عبد، تحیر، تضرع، سکن آمده. اله نام معبود است چه حق و چه باطل.
الله با حذف همزه و اضافه الف و لام نام همان معبود به حق است و الله نام جامع صفات خداوندی است.
این نام مشتقات فراوان در زبانهای مختلف سامی است و ریشه آن به ادیان کهن بازمی‌گردد.
سابقه پرستش الله در میان اقوام سامی بسیار بوده و این نام برای آنان به ویژه در دو سه قرن پیش از اسلام در عربستان شناخته شده بود و حتی نام برخی اشخاص عبدالله بوده است.
عرب علاوه بر خدایان متعدد، به وجود خدایی مقتدر در آسمانها که خالق است عقیده داشتند.

بابلیان او را «ال» میخواندند.

نَبطیان به نام «هلا» می‌شناختند.

هرودت می‌گوید نبطیان خدایی را به نام «آلیلاه» می‌پرستیده‌اند.

این واژه در زبان آرامی به صورت Eloi و در زبان اکدی نیز به صورت Allatu به معنای الهه قدیم عرب آمده است.
قُرطُبی برگرفتن اسم لات از لفظ الله را از برخی مفسران نقل می‌کند.

رحمان و رحیم:
این دو نام بارها در کنار یکدیگر آمده‌اند. دو نام مشتق از ریشه رحم، به معنای مهر و عطوفت در فارسی. هر دو از ریشه‌ای واحد اخذ شده‌اند مانند ندمان و ندیم.

تفاوتهای رحمان و رحیم:
از نظر کاربرد در قرآن با هم دارای تفاوت معنایی است:

واژه رحمان در قرآن همیشه بر واژه رحیم مقدم است.
از جمله دلایلش گفته‌اند که رحمان به منزله اسم عَلَم است که جز بر خدای تعالی بدان وصف نمی‌گردد و تقدم آن بر صفتش لازم می‌آید.
رحمان هیچ گاه بدون الف و لام نیامده است اما در رحیم چنین قیدی وجود ندارد.
رحمان یا تنها به کار رفته یا در صورت ترکیب، تنها با واژه رحیم ترکیب شده است.
اما رحیم با دیگر اسماء ترکیب شده است.
رحمان، حالت اسم غیرمنصرف را دارد و تنوین نمی‌گیرد؛ هر چند شروط اصطلاحی منع صرف را در خود جمع نکرده باشد.
رحمان به دلیل انحصار در اطلاق بر پروردگار، فاقد جمع و مثنی و مؤنث است.
اما جمع رحیم به صورت رحماء در قرآن آمده است و در عربی به صورت مثنی و مؤنث نیز می‌تواند بیاید.