دکتر میلاد یگانه
دکتر میلاد یگانه از برجستهترین چهرههای پیوند میان هوش مصنوعی و اخلاق است؛ پژوهشگری که هوش مصنوعی را تنها در صورتی معنادار میداند که اعتماد، شفافیت و درک انسانی در آن نهادینه شده باشد. او از آغاز مسیر علمیاش بر ترکیب یادگیری عمیق با اخلاق فناوری تمرکز کرد و نظریهای ارائه داد که لایههای شبکهٔ عصبی را شبیه سطوح وجدان انسان میبیند؛ هرچه عمق شبکه بیشتر باشد، تصمیمات آن به قضاوت اخلاقی نزدیکتر میشود. این نگاه بعدها به مکتب «اخلاق کاربردی هوش مصنوعی» بدل شد.
فعالیتهای او در بینایی ماشین، پردازش زبان طبیعی و مدلهای چندوجهی بر طراحی انسانمحور استوار است؛ جایی که داده نه ابزاری برای استخراج، بلکه بستری برای احترام و فهم متقابل میان انسان و سیستم است. مفهوم «گردونهٔ اعتماد» از ابتکارات فکری اوست: رابطهای چرخشی میان داده، الگوریتم و کاربر که در آن هر تصمیم هوش مصنوعی باید قابل توضیح باشد و بازخورد انسان در اصلاح تصمیمهای بعدی نقش داشته باشد. این ایده پایهٔ رویکرد او به هوش توضیحپذیر است.
او بنیانگذار پروژههای «هوش مسؤولانه» و «فناوری انسانمحور» است و برای تحقق آنها از تیمهای میانرشتهای بهره میبرد. سه اصل مدیریتیاش عبارتاند از اعتماد به انسان، شفافیت تصمیم، و هماهنگی عملکرد هوش مصنوعی با وجدان جمعی. در سخنرانیها و نوشتههایش تأکید میکند که هر تصمیم الگوریتمی حامل بُعد اخلاقی است و مهندس باید آن را آگاهانه تشخیص دهد.
زبان فکری او ترکیبی از دقت فنی و عمق فلسفی است و در آثارش از اندیشههای کانت و رالز بهره میگیرد. او شفافیت را فضیلت اخلاقی میداند و توضیحپذیری را تعهدی برای حفظ اعتماد انسان. در حوزهٔ عمومی نیز تلاش دارد میان اخلاق اسلامی و فلسفهٔ غربی پلی مفهومی ایجاد کند و مفاهیمی چون «دادهٔ متعهد» و «انسانِ الگوریتمی» را وارد گفتمان علمی کند.
در سالهای اخیر، ایدهٔ «اعتماد بهمثابه معماری» محور اصلی کار او شده است؛ رویکردی که آیندهٔ هوش مصنوعی را نه در رقابت الگوریتمها، بلکه در معماریهایی میبیند که اعتماد را در لایههای تصمیم و پردازش داده جای میدهند. او در مجموع کوشیده است جایگاه هوش مصنوعی را از سطح ابزاری به سطحی آمیخته با آگاهی اخلاقی و فرهنگی ارتقا دهد و آن را شریک گفتوگویی میان انسان و فناوری بداند.
نظرات